W powszechnym przekonaniu, to co odróżnia wiarę katolików przedsoborowych od tej, wyznawanej obecnie przez większość katolików posoborowych (neokatolików) jest raczej „forma” niż „treść”. Inna jest liturgia, język… jednak dogmaty wiary pozostają niezmienne.
Poniższe zestawienie pokazuje, że jednak zmieniła się również treść… i to w sposób istotny! W niektórych wypadkach to, co wcześniej było jednoznacznie potępiane, dziś jest uznawane jako akceptowalne lub wręcz oczywiste. Zupełnie nie zdajemy sobie sprawy z tego, że dwutysiącletnia tradycja Kościoła wykształciła pogląd nie zawsze zgodny z tym, w co teraz powszechnie wierzymy i czego naucza współczesny Kościół.
Poniższa lista na pewno nie jest kompletna. Nie chodzi też o ocenę, które ze stanowisk jest w danej kwestii „lepsze”. Chodzi o ukazanie skali zmian, które nastąpiły, głównie w ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci, na skutek Soboru Watykańskiego II.
| Katolik wierzył, że … | Neokatolik wierzy, że… |
| Magisterium | |
| Magisterium definiuje dwu tysiącletnia Tradycja, przekazywana przez ojców Kościoła i kolejnych papieży, oraz Pismo Święte. | Dogmaty wiary tłumaczy na język współczesny Sobór Watykański II. Jest ostatecznym punktem odniesienia (niejako punktem zero). Nie ma potrzeby sięgania po dokumenty wcześniejsze. |
| Magisterium Kościoła jest stałe. Świat powinien dostosowywać się do tego Magisterium. | „[…] Kościół naprawdę jest awangardą. On się całościowo odnawia w celu doskonalenia wszystkich rzeczy; katechizmu, swoich rytów, swojej liturgii, swoich stowarzyszeń, swego dziedzictwa doktrynalnego.” Paweł VI Homilia 3 września 1967r. |
| Wartości i Cele Kościoła | |
| Najwyższą wartością jest Bóg. | Najwyższą wartością jest człowiek. „To dlatego właśnie człowiek, człowiek żyjący, stanowi pierwszą i podstawową drogę Kościoła” Jan Paweł II Evangelium Vitae 1995. |
| Celem Kościoła jest zbawienie człowieka, głoszenie Ewangelii aby przyprowadzić do Chrystusa każdego człowieka. | Chrystus już zbawił człowieka. Celem Kościoła jest więc dbanie o jak najlepsze życie człowieka tu na ziemi, o godność człowieka, pokój na świecie, pomoc ubogim, jedność, braterstwo wszystkich ludzi, sprawiedliwość społeczną, ochronę środowiska. „Pokój, pokój musi kierować losem ludów i całej ludzkości!” Przemówienie Pawła VI w ONZ 1965 |
| „Błąd 20: Władzy kościelnej nie wolno wykonywać bez pozwolenia i zgody rządu świeckiego. Pius IX Syllabus Błędów 1864r. | Kościół powinien podporządkowywać się władzom świeckim, a przede wszystkim instytucjom międzynarodowym tj. ONZ |
| Kościół stoi w opozycji do świata. | „Wartości świata nowoczesnego nie tylko respektowaliśmy, ale wręcz uczciliśmy, jego wysiłki zaakceptowaliśmy, jego aspiracje oczyściliśmy i pobłogosławiliśmy.” Przemówienie Pawła VI na koniec Soboru Watykańskiego II 1965r. [ENG] |
| Ekumenizm | |
| „Skoro to mistyczne ciało Chrystusa, Kościół, jedno jest, spojone i złączone jak ciało fizyczne, bardzo niedorzecznym człowiekiem okazałby się ten, kto by chciał twierdzić, że ciało mistyczne Chrystusa może się składać z odrębnych, od siebie oddzielonych członków. Kto więc nie jest z Kościołem złączony, ten nie może być Jego członkiem i nie ma łączności z głową.- Chrystusem. W tym jednym Kościele Chrystusa jest i pozostanie tylko ten, kto uznaje autorytet i władzę Piotra i jego prawnych następców, słuchając i przyjmując ją. „ Pius XI Mortalium Animos 1928 r. | „Dlatego także w tych Kościołach [protestanckich] jest obecny i działa Kościół Chrystusowy, chociaż brak im pełnej komunii z Kościołem katolickim” Dominus Iesus, Ratzinger 2000 r. „[…] lokalne Kościoły Kościoła Wschodniego oddzielonego od Rzymu są prawdziwymi Kościołami lokalnymi.” Kard. Ratzinger Frankfurter Allgemeine Zeitung 2000r. |
| Ekumenizm to powrót protestantów do Kościoła Katolickiego | „Ekumenizm to wspólna podróż, której trasy ani czasu trwania nie jesteśmy w stanie przewidzieć.” L’Osservatore Romano 21 may 1997 r. |
| „Jasną rzeczą więc jest, Czcigodni Bracia, dlaczego Stolica Apostolska swym wiernym nigdy nie pozwalała, by brali udział w zjazdach niekatolickich. Pracy nad jednością chrześcijan nie wolno popierać inaczej, jak tylko działaniem w tym duchu, by odszczepieńcy powrócili na łono jedynego, prawdziwego Kościoła Chrystusowego, od którego kiedyś, niestety, odpadli.” Pius XI Mortalium Animos 1928 r. | Posoborowi papieże rutynowo sami odprawiają nabożeństwa ekumeniczne. Katolicy uczestniczą w ekumenicznych Europejskich Spotkaniach Młodych Taize wraz ze swoimi biskupami. |
| „Poza Kościołem [Katolickim] nie ma zbawienia” Św. Cyprian III w. „Wyznaję, że poza Kościołem Katolickim nikt nie zostaje zbawiony.” Papież Sylwester II, Wyznanie Wiary 991r. | „Nie odmawia też Opatrzność Boża koniecznej do zbawienia pomocy takim, którzy bez własnej winy w ogóle nie doszli jeszcze do wyraźnego poznania Boga, a usiłują nie bez łaski Bożej, wieść uczciwe życie.” Sobór Watykański II – Lumen Gentium 1964r. |
| „Sytuacja tych, którzy dzięki niebiańskiemu darowi wiary przyjęli prawdę katolicką, wcale nie jest taka sama jak sytuacja tych, którzy kierowani ludzkimi opiniami wyznają fałszywą religię” Sobór Watykański I Dei Filius | „Pluralizm i różnorodność religii, koloru skóry, płci, rasy i języka są wyrazem mądrej woli Bożej, z jaką Bóg stworzył istoty ludzkie.” Papież Franciszek Dokument Abu Zabi 2019r. „Zgadzamy się, że zarówno Żyd, jak i wyznawca innej religii, nie musi znać ani uznać Chrystusa jako Syna Bożego aby być zbawionym, jeżeli istnieją przeszkody nie do pokonania uniemożliwiające to, które nie są jego winą.” Kard. Ratzinger 2000r. [ENG] |
| Allah Islamu i Bóg katolików to ten sam Bóg. „Jako Chrześcijanie i Muzułmanie wierzymy w Boga, miłosiernego stwórcę.” Papież Fanciszek | |
| Państwo i władza | |
| „Teza, jakoby państwo powinno być oddzielone od Kościoła, jest całkowicie błędna i zgubna” Pius X encyklika Vehementer nos 1906 r. | Rozdział kościoła od państwa jest sprawą zupełnie oczywistą i niepodważalną. |
| Najbardziej pożądanym systemem politycznym jest Christianitas. Kościół jest przeciwny demokracji ponieważ tam państwo staje się „tłumem, który sam sobie jest panem i władcą” Leon XIII Immortale Dei 1885 r. | Najwłaściwszym systemem politycznym jest demokracja. „ideał demokratyczny — który zasługuje na to miano tylko wówczas, gdy uznaje i chroni godność każdej osoby” Jan Paweł II Evangelium Vitae 1995. |
| „[…] wszelka władza publiczna pochodzi od Boga;” Leon XIII Immortale Dei 1885 r. | Najwyższym źródłem władzy jest naród; rządzący sprawują władzę jako przedstawiciele narodu. art. 4 Konstytucji RP 1997 r. |
| „[…] państwo powinno wyznawać jedną religię, […] która jest prawdziwa i bez trudności da się rozpoznać” Leon XIII Libertas 1888 r. | „Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych[…]” art. 25 Konstytucji RP 1997 r. |
| „[Wolność sumienia] jest to najbardziej zaraźliwy z błędów” Grzegorz XVI Mirari vos 1832 r. | „Osoba ludzka ma prawo do wolności religijnej” Dignitatis Humanae Sobór Watykański II 1965 r. |
| Kara śmierci jest dopuszczalna. „Życie ludzkie jest nietykalne, z wyjątkiem uzasadnionej obrony własnej, wojny sprawiedliwej prowadzonej sprawiedliwymi metodami oraz kary śmierci wymierzonej przez władze publiczne za wyjątkowo poważne i bardzo konkretne oraz dowiedzione przestępstwa” Pius XII 1943 | Kara śmierci nie jest dopuszczalna ponieważ „jest zamachem na nienaruszalność osoby” Katechizm Kościoła Katolickiego 2018 r. |
| Najświętszy Sakrament | |
| W Najświętszym Sakramencie prawdziwie obecny jest Chrystus. Jest to obiekt najwyższego kultu, centrum wiary, obok którego nie można przejść nie oddając czci. | „Zaledwie jedna trzecia katolików amerykańskich zgadza się ze swoim kościołem, że Eucharystia jest ciałem, krwią Chrystusa” https://www.pewresearch.org/ |
| Tabernakulum to najświętsze miejsce w Kościele umieszczone na ołtarzu, jego centrum, miejsce prawdziwej obecności Boga. Paweł VI Mysterium fidei 1965 | „Z uwagi na znak jest bardziej słuszne, aby na ołtarzu, przy którym sprawuje się Mszę świętą, nie było tabernakulum z Najświętszą Eucharystią. Uwzględniając decyzję biskupa diecezjalnego, tabernakulum można umieścić: a) w prezbiterium, poza ołtarzem, przy którym sprawuje się Mszę świętą, w formie i miejscu bardziej odpowiednim, nie wykluczając dawnego ołtarza, którego nie używa się już do celebracji; b) w jakiejś kaplicy, organicznie związanej z kościołem, nadającej się do prywatnej adoracji i modlitwy wiernych oraz dla nich widocznej.” Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego 2004r. |
| Mszę Świętą sprawujemy wraz z wiernymi przodem do ołtarza i tabernakulum, oddając cześć Najświętszemu Sakramentowi również podczas jej sprawowania. | Mszę Św. sprawujemy przodem do wiernych i często tyłem do tabernakulum. Nie ma praktyki, aby kapłan klękał przed tabernakulum podczas sprawowania Mszy Św. |
| Komunię Św. przyjmujemy wyłącznie do ust i w postawie klęczącej. Św. Tomasz z Akwinu Suma Teologiczna | Komunię Św. przyjmujemy również w postawie stojącej, również na rękę. |
| Jedynie konsekrowane ręce mogą dotykać Eucharystii. | Eucharystię może dotykać kapłan, świecki szafarz(-rka) a nawet zwykły wierny przyjmujący Komunię Św. „na rękę”. |
| Msza Święta | |
| W każdej Mszy Święta Chrystus na nowo ofiaruje się Bogu, poprzez kapłana (ofiarnika), niezależnie od obecności wiernych. „Otóż owa niekrwawa Ofiara, dzięki której, po wymówieniu słów konsekracji, Chrystus przybywa na ołtarz jako żertwa, jest dziełem samego kapłana, jako przedstawiciela osoby Chrystusa, a nie jako przedstawiciela wiernych. […] To się dokonuje niewątpliwie bez względu na to, czy wierni są obecni […] lub czy nie są obecni, gdyż bynajmniej nie trzeba, aby lud zatwierdzał to, co uczynił kapłan.” MEDIATOR DEI ET HOMINUM Pius XII 1947r. | „Wieczerza Pańska albo Msza jest zgromadzeniem albo zebraniem ludu Bożego, który spotyka się pod przewodnictwem kapłana, by sprawować pamiątkę Pana.” Pierwotna wersja art. 7 Wprowadzenia Ogólnego – Michael Davis „Nowa Msza Papieża Pawła” „Sprawowanie Mszy świętej ma ze swej natury charakter 'wspólnotowy’. Dlatego duże znaczenie posiadają dialogi między kapłanem i zgromadzonymi wiernymi oraz aklamacje.” Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego 2004r. |
| Kapłan to ofiarnik, a równocześnie uosobienie Chrystusa [in persona Christi], który składa na ołtarzu swoje Ciało i Krew. | Kapłan to przedstawiciel wiernych, przewodniczący i animator liturgii. „Kapłan jako przewodniczący wypowiada modlitwy w imieniu Kościoła i zgromadzonej wspólnoty” Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego 2004r. |
| Msza Święta to pamiątka ofiary na Krzyżu – Wielkiego Piątku. To głównie „Najświętsza Ofiara”. | Msza Św. to pamiątka ostatniej wieczerzy, Wielkiego Czwartku. To głównie „Wieczerza Pańska”. „Jest więc bardzo ważne, aby sprawowanie Mszy świętej, czyli Wieczerzy Pańskiej…” Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego 2004r. |
| Podczas Mszy Świętej, kapłan i wierni stoją pod Krzyżem Chrystusa, przeżywając Jego mękę i śmierć. | Podczas Mszy Świętej kapłan i wierni „zgromadzeni wokół ołtarza”, stoją wokół stołu Ostatniej Wieczerzy. |
| Pod Krzyżem Chrystusa godzi się jedynie śpiewać chorał gregoriański z akompaniamentem organów. | Na uczcie Wieczerzy Pańskiej możemy grać Panu Bogu na różnych instrumentach np. na gitarze. |
| Kościół powinien mieć kształt krzyża i jeżeli to możliwe zwrócony wschód. | Kościół powinien być okrągły, aby podkreślał wspólnotowy charakter liturgii. |
| Najświętszą częścią Mszy Świętej jest Kanon Rzymski którego korzenie sięgają czasu apostołów. | Kanon Rzymski (nazywany „Pierwszą Modlitwą Eucharystyczną”) jest zbyt długi. Kapłan prawie zawsze wybiera inne, krótsze modlitwy. „[…] zdecydowaliśmy o włączeniu do modlitwy eucharystycznej trzech nowych Kanonów.” Paweł VI Missale Romanum 1969r. |
| Msza Święta w częściach stałych jest niezmienna. Kapłan nie ma żadnej dowolności i swobody. | „Możemy improwizować nasze wprowadzenie do liturgii, dołączać własne komentarze przed czytaniami, prefacją, Ojcze nasz i zakończeniem Mszy. […] Często możemy dowolnie wybierać teksty, kompletne formularze mszalne lub ich części […]” ks. Clifford Howell SI, „The Clergy Review” 2/1977r. |
| Dobry kapłan to taki, który celebrując Mszę Świętą niejako „ukrywa” siebie, eksponując Chrystusa. | „przewodniczący nie powinien wlepiać oczu w mszał – musi nauczyć się 'jak patrzeć na ludzi tak, by pobudzić ich do wspólnej modlitwy'” Michael Davis „Nowa Msza Papieża Pawła” za ks. Anthony Boylan; Liturgy 2/1978 |
| Ministrantami mogą być jedynie chłopcy, ponieważ jest to niejako przygotowanie do kapłaństwa. | Ministrantami mogą być dziewczynki. |
| Kapłan sprawując Mszę Świętą, licznymi przyklęknięciami oddaje szczególną cześć Eucharystii złożonej w tabernakulum. | Kapłan podczas odprawiania Mszy stoi tyłem lub bokiem do tabernakulum. Przyklęka przed ołtarzem stojącym na środku kościoła. |
| Wierni przyklękają przed tabernakulum. | Wierni przyklękają na środku kościoła, przed posoborowym ołtarzem. |
| Wierni „słuchają” Mszy Świętej. | Wierni uczestniczą we Mszy Świętej. |
| Balaski oddzielają w kościele strefę sacrum od strefy profanum. Wierni nie mają dostępu do strefy sacrum. | Nie ma strefy sacrum. |
| „Posługiwanie się językiem łacińskim, którego używa wielka część Kościoła, jest widocznym i pięknym znakiem jedności, oraz skutecznym lekarstwem przeciw jakimkolwiek skażeniom autentycznej nauki.” Mediator Dei Pius XII 1947 „Z tego też względu przypominamy i postanawiamy odpowiednimi wskazówkami zawartymi w tym wielkiej wagi dokumencie strzec tego, aby w całej mocy był zachowany stary zwyczaj posługiwania się językiem łacińskim, a gdzieby już prawie zanikał, tam należy go w pełni na nowo przywrócić.” Jan XXIII Veterum Sapientia 1962r. (rok rozpoczęcia Soboru) | „Trzeba też wspomnieć o największej nowości, o nowości dotyczącej języka. Od tej pory normą w sprawowaniu Mszy będzie już nie łacina, a języki narodowe. Wprowadzenie ich będzie z pewnością wielką ofiarą dla tych, którzy znają piękno, moc i sakralny charakter łaciny. Lekko ważymy sobie język, będący przez stulecia językiem chrześcijaństwa, stajemy się podobni do świeckich intruzów w literackim rezerwacie formuł sakralnych. Utracimy [też] wielką część tego wspaniałego i niezrównanego artystycznego oraz duchowego skarbu, chorał gregoriański” Paweł VI 24.11.1969r. (7 lat później) |
| „Wszystkim innym ww. kościołom zakazuje się używania innych mszałów, które należy zupełnie i w całości wycofać; i przez tę obecną Konstytucję, która będzie mieć moc prawną po wsze czasy, nakazujemy i polecamy, pod groźbą kary Naszego gniewu, aby nic nie było dodane do Naszego nowo wydanego Mszału, nic tam pominięte, ani cokolwiek zmienione.” „Podobnie nakazujemy i oznajmiamy, iż nikt nie może być nakłaniany bądź zmuszany do zmieniania tego Mszału; a niniejsza Konstytucja nigdy nie może być unieważniona lub zmieniona, ale na zawsze pozostanie ważna […]” Pius V Quo Primum Tempore 1570r. | „Chcemy zaś, by te nasze przepisy i zarządzenia posiadały obecnie i w przyszłości swoje zatwierdzenie i skuteczność, bez względu, gdy jest to aktualne, na przeciwne konstytucje i zarządzenia wydane przez naszych Poprzedników[…]” Paweł VI Missale Romanum 1969r. |
| Małżeństwo | |
„Gdyby ktoś mówił, że węzeł małżeński może być rozwiązany z powodu herezji, uciążliwości pożycia lub ciągłej nieobecności małżonka – niech będzie wyklęty. […] Gdyby ktoś mówił, że Kościół jest w błędzie, gdy nauczał i naucza zgodnie z nauką Ewangelii i apostołów, iż z powodu cudzołóstwa jednego z małżonków węzeł małżeński nie może być rozwiązany, i żadna ze stron, nawet niewinna, która nie dała powodu do cudzołóstwa, nie może zawrzeć innego małżeństwa za życia swego małżonka, oraz że cudzołoży mąż, który opuściwszy cudzołożną żonę pojął inną, i żona, która opuściwszy cudzołożnego męża wyszła za innego – niech będzie wyklęty.” Sobór Trydencki 1563 | „Jeśli dochodzi się do rozpoznania, że w konkretnym przypadku istnieją okoliczności łagodzące odpowiedzialność i winę, szczególnie jeśli bierze się pod uwagę dobro dzieci z nowego związku, Amoris Laetitia otwiera możliwość przystąpienia do sakramentów: pojednania i Eucharystii „ Stanowisko biskupów Buenos Aires 2016r., które papież Franciszek skomentował słowami „nie ma innych interpretacji„ |
[…] poważnych zmian doktrynalnych zawartych w soborowych dokumentach Paweł VI wyjaśnił, że sobór miał charakter duszpasterski i […]